Ras en realiteit

Ron Rijnbende

ONEWORLD | We zijn collectief gaan geloven dat er zoiets als ‘ras’ bestaat, betoogt Sander Philipse. Dat terwijl onze notie van wie tot welk ras behoort, zowat permanent verandert, en ‘ras’ geen enkele verklaring oplevert. ‘Ras’ is een fictie, geen realiteit.

Een van de bekendste tekeningen uit de geschiedenis van het schedelmeten komt uit Nederland. De tekening, gemaakt aan het eind van de achttiende eeuw, laat stereotype gezichten zien, geordend naar kenmerken: van orang-oetan naar zwarte man naar Aziatische man naar Europese man naar de Apollo van Belvedère, een antiek Grieks beeld dat nu in het Vaticaan staat.Petrus Camper wilde met zijn tekening aantonen dat zwarte mensen daadwerkelijk mensen zijn: hij liet zien dat de verschillen tussen de aap en de zwarte man veel groter waren dan die tussen de witte en de zwarte man. Maar, niet geheel verrassend, vond het publiek het verschil tussen witte en zwarte gezichten veel interessanter dan Campers beoogde: zijn tekeningen werden nog zeker een eeuw lang gereproduceerd om slavernij en racisme te rechtvaardigen.